Włoskie ślady na hiszpańskiej mapie.

26 września to światowy dzień języków. Grupa Blogi językowe i kulturowe zorganizowała akcję "Wrzesień miesiącem języków". Zrzeszone w niej blogerki piszą o wybranych językach z perspektywy kraju/języka/kultury, którymi zajmują się na co dzień. Dziś czas na włoski.

Planuję dłuższy pobyt w Hiszpanii. Na razie podróżuję palcem po mapie i właśnie w ten sposób postanowiłam poszukać dla Was włoskich śladów w na Półwyspie Iberyjskim.

Most w Salamance, źródło: http://bit.ly/1Yv6Hs1

ARCHITEKTURA 

O zabytki architektury z czasów Imperium Rzymskiego w Hiszpanii nie trudno. Wystarczy wspomnieć słynny, akwedukt w Segowii, most w Salamance, świetnie zachowaną świątynię w Vic (k. Barcelony), amfiteatr w Meridzie, czy wreszcie most w Alcántara. Rzymianie rozpoczęli podbój Półwyspu Iberyjskiego w 218 p.n.e. i pozostali tam do początków V wieku n.e. Ale to pamiętamy jeszcze z podstawówki.

Chciałam znaleźć mniej oczywiste włoskie ślady. Okazuje się, że również w kolejnych stuleciach włoscy architekci odciskali piętno na hiszpańskim krajobrazie. Wiele z ich prac do dziś cieszy oko. Wymienię tylko kilka spośród licznych przykładów.

- Walencja: Tak zwane drzwi apostolskie w Katedrze Świętej Marii zaprojektował w 1303 Włoch, Nicola da Ancona. Prawie każdy, kto zwiedzał starówkę w Walencji widział tę katedrę. Kto nie ma zdjęcia z Plaça de l'Almoina, ręka do góry.

- Madryt: Kolejny ślad, jaki pozostawili po sobie Włosi to słynna, monumentalna Puerta de Alcalá, projektu Francesco Sabatiniego. Pochodzi z XVIII wieku i stoi w samym sercu hiszpańskiej stolicy. Kiedyś przebiegała tędy droga do Alcalá de Henares, jednego ze starszych miast Hiszpanii, i ważnego ośrodka akademickiego położonego koło 30 km od Madrytu.

- Vigo: Na wskroś współczesne, pięknie wpisane w surowy, nadmorski krajobraz Galicji Muzeum Morza (Museo del Mar) - autorem projektu jest Aldo Rossi. 

- Barcelona: przed hałasem z ruchliwej ulicy Gran Via de Las Cortes Calatanes mieszkańców chroni bariera akustyczna. Zaprojektowała ją w 2004 Włoszka Benedetta Tagliabue. Jak porównuję ją do paskudnych ekranów akustycznych jakie widuję w Warszawie chce mi się płakać. Jeśli jeszcze nie wiecie, pogrubione fragmenty tekstu zawierają linki.

Muzeum Morza źródło: http://bit.ly/1FXRAMf

Z PRZYMRÓŻENIEM OKA

Znaczna część terytorium obuj krajów leży nad Morzem Śródziemnym. Roślinność, a co za tym idzie kuchnia śródziemnomorskich rejonów Włoch i Hiszpanii jest dość podobna. Oliwa, oliwki, wino, pomidory, owoce cytrusowe, owoce morza. Niby to samo, a jednak to cucina italiana w wersji dla ubogich skutecznie podbija świat. W każdym mieście Europy, Australii, Ameryki Północnej (z innymi kontynentami nie będę szarżować) jest kilka pizzerni, często jakaś trattoria. Jednak kiedy pomyślałam o lokalach gastronomicznych z włoską tradycją od razu przypomniała mi się Gelateria Pinocchio. To sieć włoskich lodziarni z wybornymi sorbetami i lodami w kształcie róży pięknie prezentującymi się w słodkich rożkach. Lokale rodziny Fratini znajdowały się w Benidormie i  Alicante. 

TOPONIMIA

Jednym z pierwszych skojarzeń gdy zestawia się Włochy i Hiszpanię jest podobieństwo języków. Oba wywodzą się z łaciny. Ponieważ jako motyw przewodni tego wpisy wybrałam mapę, poszukałam włoskich inspiracji wśród nazw miast i miejscowości. Nie znalazłam ich wiele, z łaciny owszem - w tabelce poniżej nazwy miast w dwóch odsłonach: w wersji obowiązującej dzisiaj i w tej z czasów Imperium Rzymskiego.

Población	Nombre latino
Ávila	Abila o Abela
Barcelona	Barcino
Cádiz	Gades
Cartagena	Carthago Nova , Carthago Spartaria
Córdoba	Corduba
Elche	Ilici
Gerona	Gerunda
Huesca	Osca
Jaén	Gaiena
León	Legio VII Gemina
Lérida	Ilerda
Lugo	Lucus Augusti
Málaga	Malaca
Murcia	Murtia
Orense	Auriense
Palma de Mallorca	Palma
Pamplona	Pompaelo
Salamanca	Salmantica
San Sebastián	Sanctus Sebastianus
Soria	Oria
Tarragona	Tarraco
Toledo	Toletum
Valencia	Valentia Edetanorum
Valladolid	Vallisoletum
Vigo	Vicus helleni
Vitoria	Victoriacum

Hiszpanie lubują się w geograficznych nazwach ulic. W każdym większym mieście znajdzie się więc avenida, carrer lub calle de Italia. Zazwyczaj w pobliżu znajdują się inne obiekty miejskie o nazwach jak z atlasu. 

JĘZYK

W hiszpańskim jest sporo słów pochodzących z włoskiego. Całą listę znajdziecie tutaj. Ja podam tylko kilka, tych łatwych do zapamiętania. Pozwolę sobie pominąć te związane z kulinariami - pora już późna, do sklepu mam daleko, a w lodówce tyko szpinak i jarmuż. 

akwarela Acuarela, del italiano acquarella. Acad., 1884. 

alarm Alarma, del italiano allarme. En español desde 1548.

aria Aria ‘composición musical’, del italiano aria. Acad., 1726.

błyszczeć, świecić Brillar, del italiano brillare. En español desde 1617.

kanalia Canalla, del italiano canaglia. En español desde 1517.

kaprys Capricho, del italiano capriccio. En español desde mediados del siglo XVI.

pieszczota Caricia, del italiano carizze, variante meridional de carezza, derivado de caro ‘querido’. En español desde la primera mitad del siglo XVI.

kastrat Castrato, del italiano castrato, propiamente ‘castrado’. Acad., después de 1992.

despota Déspota, del italiano despota. Acad., 1791.

prysznic Ducha, del francés douche y este del italiano doccia ‘caño de agua’. Acad., 1791.

ponieść porażkę Fracasar, del italiano fracassare ‘hacer trizas, destrozar’, ‘quebrar ruidosamente’, derivado del anticuado cassare ‘romper’. En español desde 1588, en una relación acerca de la Armada Invencible.

lawenda Lavanda, del italiano lavanda o el francés lavande. Acad., 1927.

prowadzić Manejar, del italiano maneggiare. En español desde 1591.

powieść Novela, del italiano novella ‘noticia’, ‘relato novelesco’. En español desde 1439-40.

pergola Pérgola, del italiano pergola y este del latín PERGŬLA ‘balcón’. Acad., 1936.'

Zauważyliście ile z tych słów jest również w polskim? Na pełnej liście hiszpańskich zapożyczeń z włoskiego jest ich dużo więcej. To znaczy, że nawet jeśli dopiero zaczynacie naukę hiszpańskiego, znacie już całkiem sporo słów, tylko o tym nie wiecie :)

Na początku pisałam o naszej wspólnej akcji. Zajrzyjcie na inne blogi. Przekonajcie się jak można spojrzeć na włoski z innej perspektywy. Linki pod ilustracją.

Angielski C2 - Wspólny przodek angielskiego i włoskiego i dzisiejsze jego ślady http://angielskic2.pl/uncategorized/wspolny-przodek-w-angielskim-i-wloskim/

Angielski dla każdego - Rzymianie tu byli!

http://angdlakazdego.blogspot.com/2015/09/rzymianie-tu-byli.html

Biały Mały Tajfun - Matteo Ricci

www.baixiaotai.blogspot.com/2015/09/matteo-ricci.html

Français-mon-amour - "Wspólne" słowa francuskiego i włoskiego

http://francais-mon-amour.eu/2015/09/wspolne-slowa-francuskiego-i-wloskiego/

Love for France - Włoska piosenka po francusku http://loveforfrance.com/wloska-piosenka-po-francusku/

Językowy Precel - Tyrol Południowy

http://dianakorzeb.pl/2015/09/22/tyrol-poludniowy-miesiac-jezykow/

Szwecjoblog - Szwedzi chwalą się po włosku

http://szwecjoblog.blogspot.com/2015/09/miesiac-jezykow-szwedzi-chwala-sie-po.html

Studia, parla, ama - Miesiąc Języków, czyli wiele różnych włoskich

http://studiaparlaama.pl/?p=1040 

Wloskielove - Po włosku czyli po jakiemu? 

http://www.wloskielove.pl/jak-sie-mowi-2/wloski-dialekty-odmiany/

CiekawAOSTA - Jak nauczyłam się języka włoskiego 

http://ciekawaosta.pl/jak-nauczylam-sie-jezyka-wloskiego/